Fenolen, terpenen, flavonoïden en meer: wat zijn dat?

Fenolen, pigmenten, terpenen, flavonen, flavonoïden, terpenoïden, cannabinoïden, saponinen, looizuren… Je komt in de marketingteksten van voedingssupplementen zoveel woorden tegen die een onbelezen (doorsnee) mens niets zeggen. Hoog tijd om duidelijkheid te scheppen in de wereld van de plantkunde.

De stoffen in planten

Planten zijn natuurlijke chemische fabriekjes. Misschien heb je wel eens van fotosynthese gehoord. Dat is het proces waarmee planten ademen en groeien. Ze zetten licht, water en koolstofdioxide om in suikers die ze de basis geven van structuur. Zo worden zaailingen uiteindelijk reusachtige bomen.

Duizenden combinaties mogelijk

Planten nemen via de wortels ook voedingsstoffen op uit de bodem. Denk aan calcium, ijzer en fosfor. Die hebben ze nodig om gezond te blijven. Al deze stoffen zijn scheikundig gezien vrij eenvoudig. Maar als je ze met elkaar mengt, kunnen juist hele complexe stoffen ontstaan. Duizenden combinaties zijn mogelijk.

Al die stoffen zijn in te delen in groepen. Bijvoorbeeld omdat ze er hetzelfde uitzien of omdat ze eenzelfde soort werking hebben als wij ze binnen krijgen. Die indelingen zijn wetenschappelijk vastgesteld. Tot zover heeft dat weinig met marketing te maken dus.

Welke groepen stoffen komen zoal voor?

De betekenis die aan die stoffen wordt toegekend, wordt wel gekleurd door marketing. Soms helemaal waar, andere keren met een kern van waarheid. Toch lees je op het internet steeds meer halve waarheden. Dit artikel is bedoeld als naslagwerk of verklarende woordenlijst. We leggen je uit wat deze veel voorkomende stoffen zijn. Als we zeggen wat deze stoffen doen, dan schrijven we de bron erbij. Laten we op alfabetische volgorde kijken welke groepen stoffen planten allemaal maken.

Stoffen planten CBD Hennep

1. Alkaloïden

Stikstofhoudende stoffen met een basisch karakter noemen we alkaloïden. In planten zijn ze vaak aan zuren gebonden. Alkaloïden hebben een sterke fysiologische uitwerking op mens en dier. Veel alkaloïden zijn bij lage dosering bijzonder giftig en soms zelfs dodelijk voor ons. In de juiste dosering kunnen alkaloïden juist een geneeskrachtige of psychoactieve werking op ons hebben.

Herkenbare voorbeelden zijn onder andere cafeïne, nicotine, cocaïne, atropine en heroïne. Je ziet direct dat de werking op het lichaam uiteenlopend is. Er zijn meer dan 2000 alkaloïden bekend. Zowel medicijnen als smartdrugs en ook alledaagse voeding bevatten dikwijls alkaloïden in meer of mindere mate.

2. Cannabinoïden

Cannabinoïden kunnen we onderverdelen in drie groepen. Endocannabinoïden die voorkomen in het menselijk lichaam en fytocannabinoïden die uitsluitend voorkomen in planten. Synthetische cannabinoïden komen ook voor en worden kunstmatig gemaakt in het laboratorium. Sommige endocannabinoïden als anandamide komen ook voor in paddenstoelen en truffels.

Plantaardige cannabinoïden (fytocannabinoïden), waar we het in dit artikel over hebben, komen niet alleen maar voor in hennep en wiet. Echinacea (zonnehoed) staat erom bekend veel cannabinoïden te bevatten. Toch is het hennep die de kroon spant met minstens 113 verschillende stoffen. Het is de reden dat deze stoffen cannabinoïden worden genoemd. Ze zijn namelijk vernoemd naar Cannabis sativa. De meest bekende stof is ongetwijfeld THC (tetrahydrocannabinol). De pijnremmende, eetlustopwekkende en psychoactieve stof waar wiet zo bekend om staat. Lees meer over Cannabinoïden in onze gratis CBD gids.

Hennep wietplant CBD olie

Verschil tussen hennep en wiet

Nog even in het kort het verschil tussen hennep en wiet. Hennepplanten mogen maximaal 0,2% THC bevatten in Nederland. Hennep wordt dan ook vaak gekweekt vanwege de lange, sterke vezels voor industriële toepassingen. Maar ook vanwege de zaden voor bijvoorbeeld hennepzaadolie. Hoewel ook hennep cannabinoïden bevat, is het juist vaak de wiet die specifiek gekweekt wordt om de hoge concentraties cannabinoïden.

Dat wiet en niet hennep wordt gekweekt om de aanzienlijke percentages CBD, is een vrij recente ontwikkeling. Zo zijn er soorten wiet als de Candida (CD-1) van Medical Marijuana Genetics met een CBD percentage van wel 20% of meer en een THC-percentage onder de 1%. Dat was tot voor kort ondenkbaar en vooral onwenselijk. Wiet werd immers gekweekt om er high van te worden. 1% THC is overigens nog steeds niet legaal volgens de Nederlandse wet. Daarnaast moeten de zaden ook gecertificeerd zijn om door te gaan als hennep.

Andere belangrijke cannabinoïden

Andere belangrijke cannabinoïden die we niet hebben besproken en waar momenteel veel onderzoek naar wordt gedaan zijn CBG (cannabigerol), THCA (tetrahydrocannabinolic acid), CBDA (cannabidiolic acid), THCV (tetrahydrocannabivarin), CBN (cannabinol), CBC (cannabichromene) en CBL (cannabicyclol).

Plantaardige cannabinoïden passen als een sleutel in het slot waar endocannabinoïden ook in passen. Daarom hebben cannabinoïden zoveel effect op ons en staan ze al decennia zo in de belangstelling van de (medische) wetenschap. Cannabinoïden worden ingezet tegen pijn, spasmen, misselijkheid bij chemotherapie, verminderde eetlust, slaapproblemen en op doktersrecept bij ziekten als bijvoorbeeld glaucoom.

3. Fenolen

Fenolen hebben een sterk bittere smaak. Planten beschermen zichzelf onder andere met deze stoffen om te zorgen dat ze niet worden opgegeten. Ze wekken weerzin bij dieren, maar ook tegen bacteriën en schimmels. Daarom worden ze ingezet om de houdbaarheid van voeding te verlengen. Ze zijn zwak zuur en sterke antioxidanten. Fenolen worden ook wel gebruikt als natuurlijk rode, blauwe of paarse kleurstof. Fenol, waar de groep stoffen zijn naam aan dankt, is bij inname giftig voor de mens.

Laboratorium onderzoek CBD hennep

4. Polyfenolen

Complexere varianten van fenolen, polyfenolen, zijn gunstig tegen bloedstolling en hebben een gunstig effect op de cholesterol huishouding in ons lichaam. Polyfenolen zijn antioxidanten en zorgen voor ontspanning van en verwijding van de bloedvaten. Momenteel wordt het polyfenol resveratrol onderzocht op zowel preventie van, als behandeling van tumorcellen. Resveratrol komt voor in druiven, bessen en pinda’s.

Door resveratrol wordt gedacht dat rode wijn een positieve bijdrage levert aan de gezondheid. Toch bevat rode wijn dermate weinig resveratrol om een meetbaar effect aan te kunnen tonen. De hoeveelheid resveratrol in rode wijn weegt niet op tegen de brede schadelijke eigenschappen van alcohol.

5. Flavonen

De reden dat flavonen worden genoemd in de teksten van plantaardige producten als CBD olie, is dat flavonen vroeger beter bekend waren onder de naam vitamine P. Flavonen werden gebruikt om textiel geel te kleuren en danken daar hun naam aan. Flavus betekent dan ook geel in Latijn. Luteolineen en apigenine zijn de belangrijkste voorbeelden. Deze flavonen worden in medicijnen toegepast tegen aderverkalking, hoge bloeddruk en diabetes.

6. Flavonoïden

Verzamelnaam voor alle flavonen, flavonolen, flavanalolen en flavanonolen. De bizarre naamgeving is te danken aan de scheikundige verbindingen van de stoffen. Flavonoïden (dus ook flavonen) behoren ook tot de groep van polyfenolen.

7. Tannines

Tannines komen voor in twee soorten. Looizuren zijn één van de twee soorten. Tannines werken samentrekkend. Ze maken de huid dichter. Daarom is ‘looien’ een essentieel onderdeel van de productie van leer. Natuurlijke tannines zorgen ervoor dat verse kastanjes, beukennootjes en ook eikeltjes oneetbaar zijn. Om ze eetbaar te maken, worden de noten meerdere malen geweekt in water. De noten zijn na dit tijdrovende proces zelfs erg smakelijk. Tannines behoren toe aan de polyfenolen.

Een belangrijke eigenschap van deze stoffen is de samentrekkende werking bij ontstekingen. Dat zorgt ervoor dat bacteriën een ontsteking niet kunnen verergeren. Tannines hebben een desinfecterende en antiseptische werking en geven smaak, kleur en een lastig te definieren structuur aan wijn en thee.

8. Terpenen

Terpenen zijn de geur- en smaakstoffen in planten. Linalool is de stof die lavendel haar kenmerkende geur geeft en Alfa-pineen is verantwoordelijk voor de “dennengeur”. In cannabis (let op, verzamelnaam voor hennep en wiet) hebben ze een belangrijke samenwerkende rol met cannabinoïden. Er komen bijzonder veel terpenen voor in cannabis, waaronder eerdergenoemde linalool en α-pineen. Eerder schreven we een uitgebreid artikel over de achtergrond en werking van terpenen. Terpenoïden zijn stoffen die chemisch verwant zijn aan terpenen. Ze worden dikwijls door elkaar gebruikt.

Hennepthee Tannis CBD Hennep

Slotwoord: alles uit de plant

Hoe meer onderzoek er wordt gedaan naar de samenstelling van planten als cannabis, hoe meer we erachter komen welke stoffen er eigenlijk allemaal inzitten. Dan is het belangrijk dat we weten wat al deze stoffen afzonderlijk met ons doen.

Tot slot kunnen al deze stoffen onderling ook complexe samenwerkingen aangaan in ons lichaam, iets dat we het entourage effect van cannabis noemen. Er zijn producten op de markt die daarop inspelen. Zogenaamde raw CBD olie is zo bereid dat er zoveel mogelijk behouden is gebleven van de plant, binnen de grenzen van de wetgeving natuurlijk. Ook raw CBD olie bevat geen THC, maar wel stoffen als CBDA, CBG, CBC, terpenen en polyfenolen. Pure CBD olie daarentegen, bevat enkel CBD, waardoor de smaak veel neutraler is.

Gebruikte bronnen